Con đường lây nhiễm HIV và cách phòng tránh hiệu quả

1. Hiểu đúng về HIV và khả năng lây truyền

HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm hệ miễn dịch ở người. Khi xâm nhập vào cơ thể, HIV tấn công tế bào CD4 – tế bào đóng vai trò chỉ huy hệ miễn dịch.
Theo thời gian, nếu không điều trị, virus phá hủy dần hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng và ung thư, tiến triển đến giai đoạn AIDS.

Nội dung

Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất là “HIV lây qua tiếp xúc thông thường”. Trên thực tế, HIV chỉ lây qua ba con đường chính, khi dịch cơ thể của người nhiễm (máu, tinh dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ) tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc niêm mạc của người khác.

2. Ba con đường lây nhiễm HIV được y học xác nhận

1. Quan hệ tình dục không an toàn

Con đường Lây nhiễm HIV qua đường quan hệ không an toàn

Đây là con đường lây nhiễm HIV phổ biến nhất, chiếm hơn 80% các trường hợp trên toàn cầu.
Virus HIV có thể xâm nhập qua niêm mạc âm đạo, dương vật, hậu môn hoặc miệng trong khi quan hệ nếu không sử dụng bao cao su.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm:

Có vết loét, viêm nhiễm hoặc trầy xước ở bộ phận sinh dục.
Quan hệ qua đường hậu môn (do niêm mạc mỏng, dễ tổn thương).
Mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục (lậu, giang mai, HPV…).

HIV có thể lây giữa nam và nữ, nam với nam, hoặc nữ với nữ nếu có tiếp xúc với dịch cơ thể.

Phòng tránh:

Luôn sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ.
Sử dụng PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) để giảm hơn 95% nguy cơ lây HIV.
Khám sức khỏe tình dục định kỳ để phát hiện và điều trị sớm các bệnh lây truyền khác.

2. Đường máu

HIV lây qua máu khi máu hoặc sản phẩm từ máu của người nhiễm xâm nhập trực tiếp vào máu người khác.
Các tình huống có nguy cơ gồm:

Dùng chung kim tiêm, ống chích trong tiêm chích ma túy.
Truyền máu, ghép tạng, hoặc tiêm truyền không được sàng lọc HIV.
Dùng chung dụng cụ xăm mình, xỏ khuyên, dao cạo, hoặc đồ làm móng có dính máu.
Nhân viên y tế bị kim tiêm đâm phải khi làm việc với bệnh nhân nhiễm HIV.

Phòng tránh:

Tuyệt đối không dùng chung kim tiêm hoặc vật dụng cá nhân có thể dính máu.
Đảm bảo tất cả dụng cụ y tế, xăm, làm móng được tiệt trùng đúng quy trình.
Khi truyền máu hoặc hiến máu, chỉ thực hiện tại cơ sở y tế có kiểm định.

Tại Việt Nam, mọi đơn vị máu đều được kiểm tra HIV trước khi sử dụng, nên nguy cơ lây nhiễm qua truyền máu hiện nay rất thấp.

3. Từ mẹ sang con

Người mẹ nhiễm HIV mang thai sẽ có thể khiến virus trong nhau thai đi vào cơ thể của đứa bé

Phụ nữ mang thai nhiễm HIV có thể truyền virus cho con qua ba thời điểm:

Trong thời kỳ mang thai.
Trong quá trình sinh nở.
Khi cho con bú bằng sữa mẹ.

Tỷ lệ lây truyền tự nhiên từ mẹ sang con có thể lên đến 30–40% nếu không được can thiệp.
Tuy nhiên, nếu được điều trị ARV cho mẹ và bé đúng phác đồ, kết hợp sinh mổ và nuôi con bằng sữa thay thế, nguy cơ lây truyền có thể giảm xuống dưới 2%.

Phòng tránh:

Tất cả phụ nữ mang thai nên xét nghiệm HIV sớm trong 3 tháng đầu.
Nếu dương tính, tuân thủ điều trị ARV ngay trong thai kỳ.
Sinh con tại cơ sở y tế có chuyên khoa HIV và chương trình phòng lây truyền mẹ – con.

3. HIV không lây qua những con đường nào

Nhiều người vẫn có tâm lý kỳ thị, sợ hãi khi tiếp xúc với người nhiễm HIV do thiếu hiểu biết.
Thực tế, HIV không lây qua các hoạt động hằng ngày như:

Bắt tay, ôm, nói chuyện, ăn uống chung.
Dùng chung nhà vệ sinh, bát đũa, khăn tắm, quần áo.
Muỗi, rệp hoặc động vật cắn.
Bơi chung hồ bơi, tập thể dục, ngồi cùng bàn hoặc làm việc chung.

HIV là virus yếu, không thể sống lâu ngoài cơ thể và bị tiêu diệt nhanh chóng khi tiếp xúc với không khí, xà phòng, cồn sát khuẩn hoặc nhiệt độ cao.

4. Vì sao cần hiểu rõ con đường lây nhiễm HIV

Sử dụng biện pháp an toàn bảo vệ sức khỏe tình dục

Hiểu đúng về các con đường lây nhiễm HIV giúp:

Bảo vệ bản thân và bạn tình khỏi nguy cơ lây nhiễm.
Giảm kỳ thị xã hội với người sống chung với HIV.
Phát hiện sớm và điều trị kịp thời, giúp người bệnh sống khỏe mạnh.
Tăng hiệu quả phòng ngừa cộng đồng thông qua giáo dục, xét nghiệm và điều trị.

Phòng khám Galant luôn nhấn mạnh rằng:

HIV không chọn đối tượng. Chỉ có kiến thức, xét nghiệm định kỳ và điều trị đúng cách mới giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân.

5. Làm gì khi có nguy cơ lây nhiễm HIV?

Nếu bạn nghi ngờ vừa tiếp xúc với nguồn có thể nhiễm HIV (quan hệ không an toàn, kim tiêm dính máu…), hãy:

Đến cơ sở y tế trong vòng 72 giờ để được điều trị PEP (dự phòng sau phơi nhiễm).
Xét nghiệm HIV sớm sau 14–28 ngày bằng kỹ thuật HIV RNA hoặc Combo test.
Theo dõi và tái xét nghiệm sau 3 tháng để xác định chắc chắn tình trạng.
Không tự dùng thuốc hoặc hoang mang. Điều quan trọng là hành động nhanh và đúng cách.

Tại Phòng khám Galant, bạn được:

Xét nghiệm nhanh HIV – kết quả trong 15 phút.
Tư vấn PEP và PrEP cá nhân hóa.
Bảo mật thông tin tuyệt đối, kết quả chỉ riêng bạn được biết.

6. Phòng ngừa HIV – Chủ động sống an toàn

Phòng tránh HIV hiệu quả không chỉ là bảo vệ bản thân mà còn là trách nhiệm với cộng đồng.
Các biện pháp được khuyến nghị gồm:

Quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su đúng cách.
Dùng PrEP nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao.
Không dùng chung kim tiêm, dao cạo, bàn chải đánh răng.
Xét nghiệm HIV định kỳ mỗi 3–6 tháng.
Phụ nữ mang thai nên xét nghiệm HIV và điều trị nếu cần.

7. Kết luận – Galant đồng hành cùng bạn bảo vệ sức khỏe

Hiểu rõ con đường lây nhiễm HIV là chìa khóa giúp mỗi người sống an toàn và không kỳ thị. HIV hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ.

Phòng khám Galant – đơn vị chuyên sâu trong tư vấn, xét nghiệm và điều trị HIV tại Việt Nam – cam kết mang đến dịch vụ: