Những Biến Chứng Nguy Hiểm Của Bệnh Xơ Gan

Xơ gan là giai đoạn cuối của nhiều bệnh lý mạn tính ở gan, xảy ra khi các tế bào gan bị tổn thương lâu dài và dần dần bị thay thế bởi mô sẹo (mô xơ). Khi gan không còn khả năng hoạt động bình thường, người bệnh có nguy cơ đối mặt với hàng loạt biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ về xơ gan và những biến chứng nghiêm trọng mà nó có thể gây ra.

I. Tổng quan về bệnh xơ gan

1. Xơ gan là gì?

Xơ gan là tình trạng gan bị tổn thương mạn tính dẫn đến hoại tử tế bào gan và hình thành mô sẹo. Mô sẹo này làm thay đổi cấu trúc bình thường của gan và cản trở dòng máu qua gan, từ đó ảnh hưởng đến chức năng trao đổi chất, giải độc và sản xuất protein của gan.

2. Nguyên nhân gây xơ gan

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến xơ gan, trong đó phổ biến nhất là:

• Viêm gan siêu vi B và C kéo dài

• Lạm dụng rượu bia

• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

• Ứ mật mạn tính

• Bệnh di truyền (Wilson, Hemochromatosis…)

• Thuốc và độc chất gây tổn thương gan

II. Các giai đoạn phát triển của xơ gan

Xơ gan phát triển âm thầm qua nhiều năm, thường chia thành hai giai đoạn chính:

1. Xơ gan còn bù

Ở giai đoạn này, gan vẫn còn khả năng bù đắp phần chức năng bị mất, nên người bệnh có thể không có triệu chứng rõ ràng. Việc phát hiện bệnh thường dựa vào khám sức khỏe định kỳ hoặc xét nghiệm gan.

2. Xơ gan mất bù

Đây là giai đoạn gan đã suy yếu nghiêm trọng, không còn khả năng bù trừ. Các biến chứng nguy hiểm thường xuất hiện ở giai đoạn này như cổ trướng, vàng da, xuất huyết tiêu hóa…

III. Những biến chứng nguy hiểm của xơ gan

Dưới đây là những biến chứng nguy hiểm thường gặp ở người bệnh xơ gan, đặc biệt là khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn mất bù.

1. Cổ trướng (báng bụng)

Cổ trướng là tình trạng dịch tích tụ trong ổ bụng, khiến bụng người bệnh phình to, căng tức. Đây là một trong những dấu hiệu đầu tiên của xơ gan mất bù.

Nguyên nhân:
Do áp lực trong tĩnh mạch cửa tăng cao và nồng độ albumin máu thấp, làm cho dịch thoát ra khỏi mạch máu và ứ đọng trong ổ bụng.

Biến chứng của cổ trướng:

• Viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát (SBP)

• Khó thở do áp lực dịch chèn ép cơ hoành

• Rối loạn điện giải, hạ natri máu

2. Xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch thực quản

Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của xơ gan là xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch giãn ở thực quản hoặc dạ dày.

Nguyên nhân:
Xơ gan làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa, gây giãn tĩnh mạch thực quản – dạ dày. Khi các mạch máu này bị vỡ, máu sẽ ồ ạt chảy vào ống tiêu hóa, gây nôn ra máu hoặc đi cầu phân đen.

Biểu hiện:

• Nôn ra máu tươi hoặc máu cục

• Đi cầu phân đen, mùi khắm

• Mệt lả, tụt huyết áp, chóng mặt

Biến chứng:
Nếu không cấp cứu kịp thời, người bệnh có thể tử vong do mất máu quá nhiều.

3. Bệnh não gan (hôn mê gan)

Bệnh não gan là biến chứng nghiêm trọng liên quan đến chức năng thải độc của gan. Khi gan không còn khả năng lọc các chất độc hại như amoniac, các chất này sẽ tích tụ và tác động lên não bộ, gây rối loạn ý thức và hành vi.

Triệu chứng bệnh não gan:

• Lú lẫn, hay quên

• Mất phương hướng

• Run tay (asterixis)

• Hôn mê (trong giai đoạn nặng)

Biến chứng:
Hôn mê gan là một cấp cứu y tế. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến tổn thương não không hồi phục hoặc tử vong.

4. Hội chứng gan – thận (HRS)

Hội chứng gan – thận là tình trạng suy thận cấp xảy ra ở người bị xơ gan nặng. Dù thận không có tổn thương cấu trúc, nhưng chức năng lọc của thận suy giảm nghiêm trọng do thay đổi huyết động học.

Biểu hiện:

• Giảm lượng nước tiểu

• Tăng creatinin máu

• Mệt mỏi, chán ăn

Tiên lượng:
HRS thường có tiên lượng rất xấu. Nếu không được ghép gan, tỷ lệ tử vong rất cao.

5. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa

Tăng áp tĩnh mạch cửa là tình trạng phổ biến ở xơ gan, gây nhiều biến chứng như:

• Giãn tĩnh mạch thực quản, dạ dày

• Cổ trướng

• Lách to

• Giảm tiểu cầu

Biến chứng này có thể âm thầm tiến triển nhưng lại là nguyên nhân gián tiếp của nhiều hậu quả nghiêm trọng.

6. Ung thư gan (HCC)

Xơ gan là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư biểu mô tế bào gan (HCC). Theo thống kê, khoảng 80% ca ung thư gan xảy ra trên nền xơ gan.

Triệu chứng ung thư gan:

• Đau tức vùng gan

• Sụt cân không rõ nguyên nhân

• Cảm giác đầy bụng, ăn uống kém

• Gan to, cứng khi sờ

Tầm soát ung thư gan:
Người bệnh xơ gan cần được siêu âm định kỳ mỗi 3–6 tháng và xét nghiệm AFP để phát hiện sớm ung thư gan.

7. Rối loạn đông máu

Gan là nơi sản xuất phần lớn các yếu tố đông máu. Khi chức năng gan suy giảm, bệnh nhân dễ bị xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, kinh nguyệt kéo dài hoặc chảy máu nội tạng.

8. Thiếu máu, giảm tiểu cầu

Xơ gan kèm theo lách to sẽ làm tăng phá hủy các tế bào máu, dẫn đến:

• Thiếu máu (da xanh, mệt mỏi)

• Giảm tiểu cầu (dễ bầm tím, chảy máu)

• Giảm bạch cầu (dễ nhiễm trùng)

IV. Phòng ngừa biến chứng của xơ gan

Mặc dù xơ gan là một bệnh mạn tính và tiến triển, nhưng người bệnh hoàn toàn có thể làm chậm tiến triển bệnh và phòng ngừa biến chứng bằng các biện pháp sau:

1. Điều trị nguyên nhân gây xơ gan

• Dùng thuốc kháng virus nếu do viêm gan B/C

• Cai rượu hoàn toàn nếu do rượu

• Điều trị gan nhiễm mỡ và bệnh chuyển hóa

2. Chế độ ăn uống và sinh hoạt

• Hạn chế muối nếu có cổ trướng

• Tránh thực phẩm độc hại cho gan (rượu, thực phẩm chứa aflatoxin)

• Tăng cường protein lành mạnh nếu chưa có bệnh não gan

• Tập thể dục nhẹ nhàng, tránh stress

3. Theo dõi định kỳ

• Siêu âm gan, xét nghiệm chức năng gan mỗi 3–6 tháng

• Tầm soát ung thư gan định kỳ

• Nội soi thực quản – dạ dày nếu có dấu hiệu tăng áp cửa

V. Khi nào cần đến bệnh viện?

Người bệnh xơ gan cần đến bệnh viện ngay nếu có các biểu hiện sau:

• Bụng phình to nhanh, đau tức

• Vàng da, vàng mắt nhiều

• Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen

• Lú lẫn, thay đổi hành vi

• Tiểu ít, phù chân

• Sốt cao, đau bụng, mệt lả

VI. Kết luận

Xơ gan là một bệnh lý mạn tính nguy hiểm với nhiều biến chứng đe dọa tính mạng như xuất huyết tiêu hóa, hôn mê gan, suy thận và ung thư gan. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh và kiểm soát tốt tiến triển của bệnh.

Để phòng ngừa biến chứng, việc điều trị nguyên nhân, thay đổi lối sống và theo dõi y tế định kỳ là vô cùng quan trọng. Nếu bạn hoặc người thân đang mắc bệnh xơ gan, hãy chủ động đi khám và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Xem thêm nhiều bài viết bổ ích về các loại bệnh mạn tính nguy hiểm tại đây.