XÉT NGHIỆM HIV SÀNG LỌC

Xét nghiệm HIV là căn bệnh thế kỷ xuất hiện ở khắp nơi trên thế giới. Thực hiện xét nghiệm HIV sàng lọc cho kết quả chính xác giúp xác định tình trạng bệnh nhân.

Các xét nghiệm HIV sàng lọc phổ biến hiện nay

HIV luôn là nỗi ám ảnh đáng sợ của cả thế giới. Bệnh nhân HIV sẽ phải chịu cảnh sống cả đời cùng virus bởi hiện nay chưa có thuốc điều trị dứt điểm. Việc phát hiện sớm bệnh giúp kiểm soát diễn tiến bệnh tốt hơn và có nhiều kết quả khả quan hơn. Thực hiện xét nghiệm HIV sàng lọc chính là biện pháp duy nhất giúp xác định chính xác tình trạng sức khỏe để có biện pháp can thiệp hợp lý.

Tìm hiểu chung về bệnh HIV

HIV do một loại virus tên là Human Immunodeficiency tác động mạnh mẽ đến hệ miễn dịch ở người. Bệnh này lây lan chủ yếu qua ba con đường chính là đường máu (do tiêm chích, dùng chung đồ cá nhân có dính máu, tiếp xúc với máu qua vết thương hở…), sinh hoạt tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ, lây từ mẹ sang con.

HIV do một loại virus tên là Human Immunodeficiency tác động mạnh mẽ đến hệ miễn dịch ở người lây lan từ người sang người

Các dấu hiệu của bệnh HIV sẽ diễn ra vào các giai đoạn khác nhau ở mỗi bệnh nhân. Một số bệnh nhân có thể không xuất hiện bất cứ triệu chứng nào, thậm chí có người dù mắc bệnh vẫn có thể sống tốt trong nhiều năm. Biểu hiện chủ yếu của bệnh HIV gồm có: sút cân, tiêu chảy, sốt kéo dài. Bên cạnh đó, còn có một số dấu hiệu như ho kéo dài hơn 1 tháng, nổi ban, ngứa ngáy khắp người…

Tuy rằng HIV là căn bệnh thế kỷ nguy hiểm thế nhưng đến nay vẫn chưa có thuốc phòng bệnh và chữa bệnh hiệu quả. Thế nhưng nếu bệnh được phát hiện sớm sẽ kiểm soát được tình trạng tiến triển cũng như có biện pháp can thiệp để nâng cao sức khỏe cho bệnh nhân.

Hiện nay, bệnh nhân HIV được dùng thuốc có tác dụng chống virus đầy đủ và đúng cách giúp ức chế, làm chậm diễn tiến của bệnh. Tuy không thể điều trị hoàn toàn nhưng vẫn có tác dụng kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật của Mỹ (CDC) khuyến cáo những ai trong độ tuổi từ 13 đến 64 cần thực hiện xét nghiệm HIV sàng lọc ít nhất là 1 lần và nên thực hiện kiểm tra sức khỏe đều đặn. Nếu không may bạn mắc virus HIV thì việc phát hiện sớm sẽ giúp bạn kiểm soát bệnh tật tốt hơn, đặc biệt hạn chế nguy cơ lây lan virus HIV cho người khác.

Xem thêm: HIV là bệnh gì? Những điều bạn cần biết khi sống chung với HIV

Tốt nhất nên xét nghiệm ít nhất 1 lần mỗi năm để kịp thời phát hiện virus HIV để kiểm soát bệnh hiệu quả hơn và hạn chế lây lan

Đối tượng nào có nguy cơ mắc bệnh HIV?

Bất cứ ai cũng có khả năng nhiễm bệnh nếu như có thói quen sống, hành vi không lành mạnh. Một số đối tượng có nguy cơ lây nhiễm virus HIV là:

• Những người nghiện ma túy, dùng chung kim tiêm với con nghiện khác.
• Những người quan hệ tình dục với bệnh nhân lậu, giang mai… không dùng biện pháp an toàn.
• Những người có thói quen sinh hoạt tình dục không lành mạnh, quan hệ với nhiều người hoặc quan hệ với người làm nghề mại dâm.
• Những người thường dùng chung vật dụng riêng tư là: dao cạo râu, bàn chải đánh răng.

Sinh hoạt tình dục không lành mạnh là tác nhân làm tăng khả năng mắc bệnh HIV

Những người thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ lây nhiễm virus HIV tốt nhất hãy tiến hành xét nghiệm HIV sàng lọc 2 lần/năm để kịp thời phát hiện bệnh nguy hiểm nếu có.

Những trường hợp có vợ, chồng, con  nghi nhiễm hoặc đã nhiễm virus HIV cũng cần được xét nghiệm để phát hiện sớm và can thiệp đúng cách cũng như ngăn ngừa việc lây lan cho cộng đồng.

Khi nào nên đi xét nghiệm HIV sàng lọc?

Xét nghiệm HIV là biện pháp duy nhất để biết được bạn có bị nhiễm HIV hay không. Nếu bạn là người có khả năng cao mắc bệnh thì cần phải thực hiện xét nghiệm thường xuyên. Nếu bạn đã xét nghiệm với kết quả âm tính thì cũng cần xét nghiệm kiểm tra nếu thuộc một trong các trường hợp dưới đây:

• Quan hệ tình dục nhưng không sử dụng biện pháp an toàn.
• Quan hệ tình dục với bệnh nhân HIV bằng đường hậu môn, âm đạo…
• Sinh hoạt tình dục với nhiều người khác nhau tính từ lần kiểm tra HIV gần nhất.
• Dùng chung kim tiêm hoặc đồ dùng cá nhân với người nghi nhiễm (cắt móng tay, dao cạo…)
• Bạn đã được xác định hoặc đang chữa trị một bệnh tình dục khác.

Nếu bạn quan hệ tình dục hay sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người nghi nhiễm nên đi xét nghiệm HIV sớm

Nếu bạn là người thuộc một trong các trường hợp nói trên cần tiến hành kiểm tra HIV ít nhất 1 lần/năm. Trong trường hợp bạn đang có thai hãy báo cho bác sĩ khi đi kiểm tra HIV và xin ý kiến  bác sĩ để có cách bảo vệ bạn và thai nhi an toàn. Virus HIV sau khi đi vào cơ thể con người sẽ sinh sôi và phát bệnh âm thầm trong một thời gian theo trình tự như sau:

• Trong tuần thứ nhất, virus bắt đầu nhân lên và có mặt tại nhiều nơi trong cơ thể. Trong giai đoạn này, virus HIV được tìm thấy có trong dịch não tủy mà không nằm trong máu.

Trong tuần đầu tiên phơi nhiễm, virus HIV bắt đầu nhân lên và được tìm thấy có trong dịch não tủy mà không nằm trong máu

• Đến giai đoạn tuần thứ 3 – 6, những người phơi nhiễm virus HIV đa số sức khỏe vẫn ổn định cũng như không có bất cứ dấu hiệu gì. Thế nhưng, có một vài bệnh nhân có biểu hiện trong giai đoạn sớm khá giống bệnh cúm cụ thể là sốt, nổi hạch, xuất hiện các vết ban đỏ….
• Như vậy thời điểm thích hợp để xét nghiệm HIV sàng lọc chính là tuần 4 – 6 sau khi phơi nhiễm. Thế nhưng, thời gian cho kết quả kiểm tra virus HIV chính xác nhất phải là 2 – 3 tháng tính từ thời gian nghi ngờ phơi nhiễm.
• Thông thường khi đi xét nghiệm HIV sàng lọc chúng ta sẽ được nhận kết quả sau khoảng 2 giờ và kết quả xét nghiệm khẳng định sẽ được nhận kết quả trong vòng 1 ngày.

Xét nghiệm HIV sàng lọc

Hiện nay, có ba loại xét nghiệm virus HIV được tiến hành trên các mẫu máu, dịch miệng và cả nước tiểu đó là:

Xét nghiệm axit nucleic (NAT)

Xét nghiệm này nhằm kiểm tra xem virus HIV có thật sự xuất hiện trong máu không. Xét nghiệm NAT sẽ cho kết quả dương tính hoặc âm tính. Ngoài ra, còn cho kết quả là 1 lượng virus HIV trong máu (còn gọi là xét nghiệm kiểm tra tải lượng virus HIV).

Tuy nhiên, xét nghiệm axit nucleic có chi phí khá đắt và nó không được áp dụng thường xuyên để sàng lọc vì mục đích cá nhân. Chỉ khi nào bạn có khả năng cao mắc bệnh hoặc có biểu hiện bệnh trong giai đoạn sớm.

Xét nghiệm HIV sàng lọc axit nucleic cho kết quả khá chính xác trong giai đoạn đầu của bệnh

Xét nghiệm này mang lại kết quả kiểm tra rất chính xác trong thời kỳ đầu mắc bệnh. Thế nhưng để bác sĩ hiểu rõ về kết quả âm tính thì sau khi xét nghiệm bạn cần thực hiện thêm xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể. Bên cạnh đó, kết quả xét nghiệm cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu như bạn uống thuốc dự phòng trước khi phơi nhiễm hay dùng điều trị dự phòng sau khi phơi nhiễm.

Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể

Loại xét nghiệm này giúp phát hiện được kháng nguyên lẫn kháng thể HIV trong cơ thể bệnh nhân. Kháng thể do hệ miễn dịch sinh ra khi cơ thể có sự tiếp xúc với vi khuẩn hay virus gây bệnh. Còn kháng nguyên là các chất lạ đi vào cơ thể và kích thích hệ miễn dịch tự nhiên trong cơ thể. Khi cơ thể bị lây nhiễm, kháng nguyên P24 sẽ được sinh ra trước khi kháng thể phát triển.

Xét nghiệm kháng thể

Xét nghiệm HIV này được thực hiện nhanh và tiến hành ngay tại nhà. Kết quả giúp phát hiện được kháng thể HIV có trong máu hay dịch tiết cơ thể hay không.

Xét nghiệm kháng thể là xét nghiệm nhanh có thể thực hiện ngay tại nhà một cách đơn giản

Để có kết quả xét nghiệm nhanh chóng, bạn có thể tiến hành bằng cách lấy máu từ tĩnh mạch thay cho các loại xét nghiệm bằng mẫu máu hay dịch tiết của cơ thể.

• Loại xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể chủ yếu được thực hành trong các phòng thí nghiệm. Thế nhưng bạn có thể kiểm tra sàng lọc kháng thể tại những cơ sở y tế. Các bác sĩ sẽ thu mẫu máu từ tĩnh mạch rồi cho vào ống đựng mẫu sau đó đưa đến phòng thí nghiệm để kiểm tra. Tuy nhiên, bạn sẽ phải đợi vài ngày mới có kết quả.
• Loại xét nghiệm sàng lọc kháng thể cho kết quả nhanh cũng sẽ trả kết quả sớm hơn trong vòng 30 phút đổ lại. Xét nghiệm được tiến hành trong môi trường lâm sàng bình thường, mẫu kiểm tra thu từ ngón tay hay dịch miệng.
• Tự phát hiện kháng thể có trong dịch miệng là 1 hình thức xét nghiệm HIV nhanh. Bạn có thể tự thực hiện bằng cách lấy mẫu dịch của cơ thể rồi kiểm tra bằng bộ thiết bị, dụng cụ y tế. Chỉ sau 2 phút bạn sẽ có được kết quả. Điểm cộng của loại xét nghiệm này chính là có thể tiến hành tại nhà hoặc trong những chương trình sàng lọc HIV cho cộng đồng, các phòng khám.

Dù  bạn kiểm tra bằng loại xét nghiệm kháng thể nào cho kết quả dương tính cũng cần tiến hành thêm một số xét nghiệm theo dõi để biết kết quả chính xác cuối cùng. Tốt nhất, hãy tìm gặp bác sĩ và nhờ tư vấn để biết được mình nên kiểm tra bằng loại xét nghiệm nào.

Sau khi có kết quả và xác định mình nhiễm virus HIV hãy trao đổi với bác sĩ để xác định phương hướng chữa trị thích hợp. Nếu kết quả xét nghiệm là âm tính bạn cũng cần tiến hành thêm nhiều phương pháp ngăn ngừa virus HIV. Chẳng hạn như dùng bao cao su khi quan hệ, sinh hoạt tình dục an toàn, lành mạnh…

Sau khi nhận được kết quả kiểm tra HIV hãy trao đổi với bác sĩ để xác định phương hướng điều trị cũng như lời khuyên hữu ích

Xét nghiệm HIV sàng lọc giúp nhanh chóng phát hiện bệnh để có phương hướng điều trị thích hợp. Tuy rằng chưa có biện pháp chữa trị hoàn toàn nhưng việc phát hiện sớm virus gây bệnh giúp kéo dài thời gian sống và kiểm soát bệnh tốt hơn.

Các bài viết liên quan: 

Xét nghiệm hiv ở đâu uy tín? Hết bao nhiêu tiền? 

Xét nghiệm HIV tại nhà có chính xác ? Trung tâm xét nghiệm hiv nào tốt nhất